Soorten depressie

Hulpverleners kijken meestal het eerst naar de ernst van de depressie. Is het licht, zwaar of matig (tussen licht en zwaar in)? Maar er zijn ook verschillende soorten depressie.

Bijvoorbeeld depressie na de bevalling, seizoensgebonden depressie of een zogenaamde dysthyme stoornis, die wel langdurig is maar minder heftig. Ook is er de combinatie van depressie met het tegenovergestelde: een extreem uitbundige stemming. In dat geval gaat het om een bipolaire of manisch-depressieve aandoening.

Bij een lichte depressie lukt het vaak nog om de meeste dagelijkse bezigheden te blijven doen. Maar ook dan is het nodig de klachten serieus te nemen. Er kan dan nog veel gedaan worden op het gebied van preventie, om ernstiger klachten te voorkomen.

Een zware depressie herken je, doordat er veel symptomen optreden of doordat de verschijnselen snel erger worden. Zware depressies hebben een grote invloed op het dagelijks leven: je gaat op den duur nergens meer naar toe, het lukt niet meer om te werken, boodschappen te doen, voor je kinderen te zorgen en een normaal dag- en nachtritme te volgen. De toekomst, het verleden, het hier en nu: alles lijkt een zwart gat. Sommige mensen denken aan de dood: doodgaan lijkt voor hen minder erg dan door leven met de depressie.

Soms raakt iemand met een zware depressie de grip op de werkelijkheid kwijt. Er kunnen dan wanen of hallucinaties optreden, gedachten die vreemd of onwaar zijn. Zo kan je ervan overtuigd raken dat je niets meer waard bent. Een psychotische depressie wordt meestal tot de zwaardere vormen van depressie gerekend.

Mensen die ooit een depressie hebben gehad, houden soms restverschijnselen over, zoals vermoeidheid en weinig energie, slecht slapen en lichte neerslachtige gevoelens. Maar een depressie kan ook chronisch – langdurig – worden. We spreken van een chronische depressie wanneer de verschijnselen langer dan twee jaar duren en de klachten ernstig zijn. Periodes met zware klachten worden soms afgewisseld met periodes waarin het beter gaat. Van de mensen die aan een depressie lijden wordt het bij 15 tot 20% chronisch.

Een lichtere vorm van een chronische depressie is de dysthyme stoornis of dysthymie. Het diagnostisch handboek voor psychiaters (DSM-5) noemt zowel dysthymie als de chronische depressie een persisterende depressieve stoornis. Persisterend, omdat beide soorten minstens twee jaar duren. Bij een dysthyme stoornis kan degene die er aan lijdt, redelijk functioneren in het dagelijkse leven. De klachten zijn meestal niet al te ernstig en lang niet alle symptomen van depressie zijn van toepassing. Wel brengt deze aandoening vaak langdurige somberheid met zich mee, die vrijwel de hele dag voelbaar is. Het kan ook zijn dat de klachten er even een poosje niet zijn, maar dat duurt nooit lang. Terwijl 5% van de mensen jaarlijks aan een depressie lijdt, heeft ongeveer 1% een dysthyme stoornis.

Er zijn mensen die zich steevast in een bepaalde periode van het jaar neerslachtig voelen. Meestal is dat in de herfst of de winter maar het kan ook in andere jaargetijden zijn (ernstige voorjaarsmoeheid). Afgezien van de somberheid die in zo’n periode toeslaat, slapen of eten deze mensen vaak veel en voelen zij zich erg moe. Omdat de symptomen deels in de tegenovergestelde richting gaan – zoals veel eten en slapen in plaats van weinig, gewichtstoename i.p.v. mager worden – noemt men dit wel een ‘atypische’ depressie. Vooral meisjes en vrouwen hebben een grote gevoeligheid voor een seizoensgebonden depressie. Behandeling kan helpen, o.a. met lichttherapie.

Iedereen die is bevallen heeft na de bevalling wel eens huilbuien of voelt zich extra kwetsbaar. ‘De hormonen spelen op’, hoor je dan zeggen. Maar als de neerslachtigheid hardnekkig is en lang aanhoudt, kan er sprake zijn van een postpartum depressie. (Lees ook het verhaal van Suzanne: “Moedergevoel maakt plaats voor postnatale depressie”.) Vroeger werd dit een ‘postnatale depressie’ genoemd. Die term kan tot misverstanden leiden. Postnataal betekent letterlijk ‘na de geboorte’, terwijl niet de baby depressief is maar de persoon die is bevallen. Daarom spreekt men tegenwoordig van postpartum depressie, wat letterlijk ‘na de bevalling’ betekent. De gevoelens van somberheid treden meestal enkele weken na de bevalling op, uiterlijk binnen vier maanden. Maar soms kan het je al overvallen tijdens de zwangerschap, of na een miskraam of abortus. Mensen die dit treft zijn niet zo maar angstig, moe of verdrietig. Zij voelen zich extreem prikkelbaar en neerslachtig. Soms zijn er psychotische of manische symptomen. Het is belangrijk deze vorm van depressie serieus te nemen, want dan is het goed te behandelen. Via de site van het Fonds Psychische gezondheid is een informatiebrochure beschikbaar over de postpartum depressie.

Leven in uitersten, met daar tussenin rustige periodes: dat is kenmerkend voor deze aandoening. Depressieve stemmingen en extreem opgewekte, manische stemmingen wisselen elkaar af. Op een periode met intense gevoelens van somberheid kan een extreem uitbundige fase volgen. In zo’n manische fase voel je je abnormaal vrolijk, daadkrachtig en overmoedig, maar ook prikkelbaar en licht ontvlambaar. Tussen de verschillende fases in, zijn er relatief rustige periodes. De symptomen van een bipolaire stoornis zijn dus tegenstrijdig: naast somberheid ervaar je ook een uitgelaten stemming, druk gedrag, prikkelbaarheid, verhoogde spraakzaamheid en een opgeblazen gevoel van eigenwaarde. De klachten van een bipolaire stoornis kunnen afnemen of verdwijnen bij een goede behandeling. Medicijnen spelen daarbij een essentiële rol. Het is belangrijk om de manische of depressieve fases in een vroeg stadium te herkennen. De Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen beschikt over nuttige informatie.