Opname in ziekenhuis of kliniek

Als je last hebt van ernstige depressies, kan opname een uitkomst zijn. Zo’n opname komt meestal pas in zicht als andere behandelingen geen verbetering brengen.

We kennen in Nederland de reguliere opname in een kliniek of psychiatrische afdeling. En de (poliklinische) opname om een specifieke neurologische ingreep te ondergaan. Daarnaast is opname in een herstellingsoord of rustoord mogelijk, maar deze voorzieningen worden in Nederland steeds schaarser. Hier ga je naar toe om even tot rust te komen, zonder dat er intensieve therapieën plaatsvinden. Het is vaak een vorm van nazorg na meer intensieve behandeling. Lees ook: ‘Terug naar je eerste herinnering’

• Opname in een Kliniek of op de Psychiatrische Afdeling van het ziekenhuis komt het meest voor. Zo’n opname geeft je gelegenheid om even afstand te nemen van de dagelijkse zorgen. Je kunt je helemaal concentreren op beter worden. Het is lang niet altijd prettig om uit je eigen omgeving te zijn. Het verblijf op een opname-afdeling zal ook niet altijd gemakkelijk zijn. Maar er staat natuurlijk veel tegenover, als je daardoor je leven weer op de rails kunt krijgen. Lees over opname in een psychiatrisch ziekenhuis ook ‘Ik leer veel over mijn depressie’.
• Je kunt ook naar het ziekenhuis gaan voor een specifieke neurologische behandeling, bijvoorbeeld met elektroshocks. Dergelijke behandelingen beïnvloeden de hersenen rechtstreeks. Sommige van deze behandelingen kunnen poliklinisch plaatsvinden, voor andere is een ziekenhuisopname nodig. Zie ook Documentaires
• Kijk ook eens bij de gespecialiseerde behandelklinieken van Pro Persona.

Wie opgenomen wordt, verblijft dag en nacht op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis (PAAZ) of in een kliniek. Dat kan een universiteitskliniek zijn of een ggz-instelling. De duur van een opname kan verschillen, variërend van enkele weken tot een jaar, met veel variaties daar tussenin. Tijdens het verblijf kunnen behandelingen en activiteiten worden ingezet. Zo nodig is er ook verzorging of verpleging. Meestal is een eigen kamer met bed beschikbaar. Bezoek is mogelijk via de regels van de opnameafdeling. Opname in een kliniek is specialistische behandeling, die alleen na doorverwijzing door de huisarts kan plaatsvinden. Je beslist zelf om opgenomen te worden, in overleg met de arts of psycholoog bij wie je in behandeling bent. In uitzonderingsgevallen is er sprake van gedwongen opname (zie hieronder). Het is van belang je goed te verdiepen in wat je te wachten staat. De meeste klinieken hebben voorlichtingsmateriaal over de behandeling en de verblijfsomstandigheden.

Eigenlijk gebeurt er van alles tegelijk. De aanpak en mate van behandeling is alleen wel afhankelijk van de instelling. Je hebt tijdens de opname contact met lotgenoten en met behandelaars. De therapie is individueel of in groepsverband. Er zijn ook allerlei andere activiteiten en er is veel aandacht voor structuur en veiligheid. Aan het begin van de opname vindt (opnieuw) diagnose plaats en wordt een behandelplan opgesteld. Als het goed is (volgens de Multidisciplinaire Richtlijn Depressie) maken behandelaar en patiënt samen dat plan. Gebeurt dat niet, dan is het belangrijk dat je ernaar vraagt en zorgt, dat jouw inbreng in het plan wordt meegenomen. Ook hier gelden de principes van zelfmanagement, waarbij de patiënt zoveel mogelijk de regie blijft houden over de behandeling. In het behandelplan staan concrete, haalbare doelen. Tijdens het verblijf wordt regelmatig geëvalueerd hoe het met deze doelen staat. Er zijn in een kliniek verpleegkundigen die een steunende, begeleidende, coachende en adviserende rol hebben. De verpleegkundige stelt samen met de patiënt een activiteitenprogramma op. Dat kunnen op den duur ook activiteiten buiten de kliniek zijn. Er zijn meestal ook vaktherapeuten die specifieke activiteiten leiden zoals creatieve vorming, muziektherapie of lichamelijke oefening.

Van het begin af aan is er tijdens de opname aandacht voor de medische behandeling. Na een lichamelijk onderzoek krijgen patiënten medicatie: antipsychotica, kalmerende middelen (benzodiazepinen), antidepressiva of stemmingsstabilisatoren. De arts maakt samen met de patiënt een afweging tussen de gewenste positieve effecten, eventuele bijwerkingen en de belasting voor de patiënt. De patiënt heeft recht op heldere informatie en de arts heeft toestemming van de patiënt nodig voor de behandeling. Deze en andere patiëntenrechten zijn geregeld in de zogenaamde Patiëntenwet: de wet geneeskundige behandelovereenkomst (WGBO). Als de arts je niet vanzelfsprekend informeert of naar jouw mening vraagt, moet je hiernaar vragen. Je hebt ook het recht om je eigen dossier in te zien.

De behandeling tijdens de opname wordt grotendeels vergoed door de zorgverzekeraar, afgezien van het eigen (jaar)risico van de verzekering. Neem voor alle zekerheid contact op met de zorgverzekeraar.

De rechten van de patiënt zijn wettelijk geregeld volgens de WGBO (zie hiervoor). Volgens de wet heeft iedere kliniek een cliëntenraad. Dat is de vertegenwoordiging van alle patiënten die zijn opgenomen. Er kunnen ook familieleden in zitten. De cliëntenraad heeft inspraak in het beleid van de instelling, of het nu over familiebezoek, roken of de grote lijnen van de behandeling gaat.

In uitzonderingsgevallen, als je eigen veiligheid of die van anderen in het geding is, kun je gedwongen worden opgenomen. Ook dan ga je naar een ggz-instelling of psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Je komt dan in een gesloten afdeling, waar je niet zomaar in en uit kunt gaan. Gedwongen opgenomen worden is ingrijpend, omdat anderen over je beslissen. Zoiets gebeurt niet zomaar. Het kan alleen wanneer je een gevaar bent voor jezelf of je omgeving, of als de kans op dat gevaar groot is. Een opname zou dan de enige manier zijn om het gevaar af te wenden. Het gebeurt wel eens bij mensen die hardnekkige aanvechtingen tot suïcide hebben en die weigeren om zich vrijwillig te laten opnemen. Of bij mensen met zeer agressief gedrag. Als dwang de enige manier is om jezelf of anderen tegen gevaar te beschermen, kan het toegestaan zijn. Er gelden strenge regels voor gedwongen opname, die in de wet geregeld zijn. Dat is de Wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). Een nieuwe wet is al jarenlang in de maak, deze zal in de toekomst de Wet BOPZ vervangen. Die nieuwe wet over zorg en dwang gaat vermoedelijk de Wet verplichte ggz heten. Het is onduidelijk wanneer deze ingevoerd zal worden. Ook als je gedwongen opgenomen bent, heb je rechten. Hulpverleners mogen je bijvoorbeeld niet zomaar behandelen of isoleren. Je kunt een behandeling weigeren en informeren naar de alternatieven. De rechten van de patiënt zijn vastgelegd in de Wet BOPZ en aanvullend in de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Zo hebben cliënten recht op een behandelplan, zowel bij een vrijwillige als bij een gedwongen opname (art. 38a, lid 1 BOPZ). Cliënten hebben ook recht op bewegingsvrijheid binnen en rond de instelling. En op contact met mensen van buiten. In de WOPZ staat beschreven in welke gevallen er speciale beperkingen gelden. Ook kunnen cliënten een klacht indienen over de behandeling (art. 41 BOPZ) en hebben zij recht op een vertrouwenspersoon (art. 40 BOPZ). De opname eindigt als het gevaar is geweken en mag niet langer duren dan strikt noodzakelijk is. Hulpverleners moeten regelmatig evalueren of de dwangbehandeling nog steeds nodig is. De patiënt kan zelf ontslag aanvragen of anderen kunnen dit doen. De geneesheer-directeur van de instelling beslist uiteindelijk over het ontslag. Zie voor de verschillende juridische procedures ook www.dwangindezorg.nl.