Soorten antidepressiva nader bekeken

In eerste instantie komen twee soorten in aanmerking:

• SSRI’s en aanverwante soorten
• Tricyclische Antidepressiva (TCA’s).

De naam SSRI staat voor Selective Serontonin Reuptake Inhibitor, in het Nederlands: selectieve serotonine heropname remmer. De medicijnen vertragen de (her)opname van serotonine.

Tot deze groep worden ook de daaraan verwante SNRI’s gerekend, die niet alleen de (her)opname van serotonine remmen maar ook die van noradrenaline.

TCA’s bestaan al sinds de jaren vijftig. Het zijn eigenlijk voorlopers van SSRIs en SNRI’s. Ze werken meestal op serotonine en noradrenaline en ook op andere neurotransmitters. Daardoor kunnen ze iets meer bijwerkingen hebben.

Als SSRI’s of TCA’s niet werken of veel bijwerkingen hebben, komen MAO-remmers of overige medicijnen in aanmerking. De MAO(monoamineoxidase) – remmers beïnvloeden op een andere manier de neurotransmitters.

De ‘overige’ medicijnen hebben stuk voor stuk een ‘eigen’ werking.

Lees ook: ‘Wat een verschil tussen met of zonder medicatie’.

citalopram (SSRI)
escitalopram (SSRI)
fluoxetine (SSRI, Prozac)
fluvoxamine (SSRI)
paroxetine (SSRI, Seroxat)
sertraline (SSRI, Zoloft)
venlafaxine(SSRI/SNRI*)
duloxetine (SNRI, Cymbalta)

amitriptyline
clomipramine
desipramine
dosulepine
doxepine
imipramine
maprotiline
nortriptyline

tranylcypromine
fenelzine

vortioxetine
trazodon
venlafaxine
mirtazapine
hyperiplant
bupropion (NDRI)

Afkortingen
TC = tricyclisch antidepressivum. SSRI’s = selectieve serotonine heropnameremmers. SNRI’s = serotonine-norepinefrineheropnameremmers (SNRI). MAO-remmer = monoaminineoxidase-remmer.

* SSRI bij lage dosering en SNRI bij hoge dosering

SSRI’s worden over het algemeen goed verdragen en zijn meestal eerste keus.

Maar TCA’s lijken weer beter te werken bij mensen met een ernstige depressie, die zijn opgenomen in een klinische voorziening. Ook voor een depressie met psychotische kenmerken gaat de voorkeur uit naar een TCA.

Bekijk hoe voor Mike Boddé medicijnen het leven draaglijk maakten:

In het algemeen is er wel veel bekend over de verschillende medicijnen, maar blijft de hamvraag welk middel nu precies bij wie werkt. En dat kan een hele zoektocht zijn, want de werking verschilt per persoon. Het kan een tijd duren voordat je weet of een medicijn bij jou helpt en of voor jou de depressieve verschijnselen verminderen. Of een medicijn aanslaat, is pas te bepalen na twee tot zes weken.

Om de keuze voor een bepaald medicijn te bepalen, kijkt de arts naar de klachten van de patiënt. Hij zal willen weten of er naast gevoelens van somberheid ook angstgevoelens of slaapproblemen zijn. Ook zal hij vragen of er lichamelijke ziekten zijn waarmee hij rekening moet houden en welke andere medicijnen een patiënt gebruikt.

De dosering van antidepressiva wordt geleidelijk opgebouwd totdat de juiste dosering is bereikt. Soms krijg je eerst wat bijwerkingen, die meestal na verloop van tijd weer overgaan, voordat het medicijn effect heeft. Daar moet je dus wel doorheen.

De antidepressiva bestrijden de depressieve klachten, maar kunnen niet de oorzaak van de ziekte genezen. De pillen werken dus niet als een antibioticakuur, die een ontsteking in een paar dagen wegneemt. Voor een goed resultaat is het belangrijk de medicijnen lang genoeg te gebruiken, zeker zes tot negen maanden.

Soms heeft medicatie niet het gewenste effect, doordat antidepressiva te snel of juist te langzaam weer in het lichaam worden afgebroken. Het verschil in medicijnafbraak is aangeboren. Als de afbraak te snel is, werkt het medicijn niet. Is het te langzaam, dan kan het medicijn zich in het lichaam opstapelen en vervelende bijwerkingen veroorzaken.

Het Medicatielab van ziekenhuis St Jansdal te Harderwijk heeft een ‘antidepressivatest’ ontwikkeld, die kan uitwijzen of een patiënt een versnelde of vertraagde afbraak heeft. Op basis van de uitslag geeft het Medicatielab advies aan de behandelend huisarts of psychiater. Bijvoorbeeld om de dosis aan te passen of een alternatief medicijn voor te schrijven. Voor de test moet een beetje speeksel van de patiënt naar het laboratorium worden gestuurd. De arts kan de test aanvragen. Zie www.medicatielab.nl of www.antidepressiva-test.nl.

Als na een paar weken blijkt dat een bepaald antidepressivum niet werkt, is het nodig over te schakelen op een ander antidepressivum. Maar voordat je kunt overschakelen – en ook als je helemaal wilt stoppen met het medicijn – moet je geleidelijk afbouwen om te voorkomen dat ‘ontwennings- of ontrekkingsverschijnselen’ optreden, zoals buikpijn en misselijkheid.

Dat wil niet zeggen dat antidepressiva verslavend zijn. Maar het lichaam stelt zich tamelijk snel in op de medicatie. Het moet er dan weer aan wennen, wanneer de medicijnen niet meer geslikt worden.

Als je te snel aan een nieuw medicijn begint, kan de combinatie met het oude medicijn onaangename bijwerkingen opleveren. Veranderingen in het gebruik moeten dan ook altijd in overleg met de arts plaatsvinden.

Lees ook over de worsteling van Klaas, die afging op de bijsluiter bij: Verslaafd aan Paroxetine (Seroxat). Hoe kom ik er vanaf?

Afbouwen van antidepressiva is lastig. Volgens de richtlijnen moet het geleidelijk gebeuren maar hoe moet je dat interpreteren ? Vaak gebeurt het toch nog te snel. Elke stap in het afbouw-proces vraagt weer om het vinden van een nieuw evenwicht, op fysiek maar vooral ook op mentaal niveau.

Bij de vragen en antwoorden over antidepressiva (vraag 32) staat te lezen dat er geen vaste regels zijn in het afbouwpatroon. Maatwerk is altijd geboden, in nauw overleg tussen jou en je behandelaar. Het afbouwen hangt samen met het medicijn, de individuele patiënt, de duur van de behandeling en de hoogte van de dosering. Soms kan het in één keer (weken) maar meestal duurt het maanden. Na een jarenlange depressie is er minsten een jaar voor nodig.

Soms zijn combinaties van medicijnen gewenst. Zo werkt de combinatie van een TCA met het middel lithium vaak goed bij depressies die niet herstellen. Er zijn ook combinaties met nadelige gevolgen. Daarom is het belangrijk om altijd aan de arts te melden welke medicijnen je gebruikt, ook de medicijnen die je niet op recept hebt gekregen. Apothekers kunnen met hun computersysteem precies nagaan welke combinaties gunstige of ongunstige effecten hebben.

Zie ook de overzichtspagina Vragen en antwoorden over antidepressiva